6.9 有理関数の積分 〜 分母の因数分解

定義 6.43 (多項式の根)   多項式

$\displaystyle P(z)=a_n z^n+a_{n-1}z^{n-1}+\cdots+a_1 z+a_0, \quad z\in \mathbb{C}, \quad a_0,\cdots,a_n\in \mathbb{C}$    

に対して, $ P(\lambda)=0$ をみたすとき, $ \lambda$ を多項式 $ P(z)$根(root)という.

定義 6.44 (重根)   ある複数の根が同じ値となるとき, それらの根を重根(multiple root)と呼ぶ.

定理 6.45 (多項式の根)   重根を別の根とみなすとき, $ n$ 次多項式は $ n$ 個の根をもつ.

定理 6.46 (因数分解)   $ P(z)$$ n$ 個の根が $ \lambda_1$, $ \cdots$, $ \lambda_n$ のとき $ P(z)$

$\displaystyle P(z)= a_n (z-\lambda_1) (z-\lambda_2) \cdots (z-\lambda_n)$    

と因数分解される.

定理 6.47 (実係数多項式の虚根)   実係数の多項式 $ P(x)$, $ x\in\mathbb{R}$, $ a_i\in\mathbb{R}$ が ある虚数根 $ \lambda$ をもつとき, その複素共役 $ \overline{\lambda}$ も根となる.


(証明)     $ P(\lambda)=0$ とする.このとき,

  $\displaystyle \overline{P(\lambda)}=\overline{0} \quad\Rightarrow\quad \overlin...
...=0 \quad\Rightarrow\quad \sum_{k=0}^{n}\overline{a_{k}}\overline{\lambda^{k}}=0$    
  $\displaystyle \quad\Rightarrow\quad \sum_{k=0}^{n}a_{k}\left(\overline{\lambda}\right)^{k}=0 \quad\Rightarrow\quad P(\overline{\lambda})=0$    

が成り立つ.

定理 6.48 (実係数の多項式の因数分解)   実係数の多項式 $ P(x)$, $ x\in\mathbb{R}$, $ a_i\in\mathbb{R}$ を 実数の範囲内で因数分解すると, 1 次多項式と判別式が負の 2 次多項式で因数分解される.


(証明)     根 $ \lambda$ が実数のときは因子を $ x-\lambda$ とする. 根 $ \lambda$ が虚数のときは, その複素共役 $ \overline{\lambda}$ も根となるので,

$\displaystyle (x-\lambda)(x-\overline{\lambda})= x^2-(\lambda+\overline{\lambda})x+ \lambda\overline{\lambda}= x^2-2\mathrm{Re}(\lambda)\,x+\vert\lambda\vert^2$    

とすると実係数となる. この 2 次多項式の判別式は

$\displaystyle D$ $\displaystyle = (\lambda+\overline{\lambda})^2-4\vert\lambda\vert^2 = \lambda^2...
...da^2+\overline{\lambda}^2-2\vert\lambda\vert^2 = (\lambda-\overline{\lambda})^2$    
  $\displaystyle = (2i\mathrm{Im}(\lambda))^2 = -4(\mathrm{Im}(\lambda))^2<0$    

であり負となる. ただし, $ \mathrm{Re}(z)$, $ \mathrm{Im}(z)$ は それぞれ複素数 $ z$ の実部,虚部を表し,

$\displaystyle \mathrm{Re}(z)=\frac{z+\overline{z}}{2}, \quad \mathrm{Im}(z)=\frac{z-\overline{z}}{2i}$    

と表される.

6.49 (複素数の範囲内で因数分解)  

$\displaystyle q(z)$ $\displaystyle =z+1,$    
$\displaystyle q(z)$ $\displaystyle =z^2+1=(z+i)(z-i),$    
$\displaystyle q(z)$ $\displaystyle =z^3+1= (z-e^{\frac{\pi}{3}i}) (z-1) (z-e^{\frac{5\pi}{3}i})= (z+1) \left(z-\frac{1+\sqrt{3}i}{2}\right) \left(z-\frac{1-\sqrt{3}i}{2}\right),$    
$\displaystyle q(z)$ $\displaystyle =z^4+1= (z-e^{\frac{\pi}{4}i}) (z-e^{\frac{3\pi}{4}i}) (z-e^{\frac{5\pi}{4}i}) (z-e^{\frac{7\pi}{4}i})$    
  $\displaystyle = \left(z-\frac{-\sqrt{2}-\sqrt{2}i}{2}\right) \left(z-\frac{-\sq...
...frac{\sqrt{2}-\sqrt{2}i}{2}\right) \left(z-\frac{\sqrt{2}+\sqrt{2}i}{2}\right),$    
$\displaystyle q(z)$ $\displaystyle =z^5+1= (z-e^{\frac{\pi}{5}i}) (z-e^{\frac{3\pi}{5}i}) (z+1) (z-e^{\frac{7\pi}{5}i}) (z-e^{\frac{9\pi}{5}i}),$    
$\displaystyle q(z)$ $\displaystyle =z^6+1= (z-e^{\frac{\pi}{6}i}) (z-i) (z-e^{\frac{5\pi}{6}i}) (z-e^{\frac{7\pi}{6}i}) (z+i) (z-e^{\frac{11\pi}{6}i})$    
  $\displaystyle = (z+i)(z-i) \left(z-\frac{-\sqrt{3}-i}{2}\right) \left(z-\frac{-...
...right) \left(z-\frac{\sqrt{3}-i}{2}\right) \left(z-\frac{\sqrt{3}+i}{2}\right).$    

注意 6.50 (因数分解)   奇数次の多項式は必ず一つは実根をもつ.

6.51 (実数の範囲内で因数分解)  

$\displaystyle q(x)$ $\displaystyle =x+1,$    
$\displaystyle q(x)$ $\displaystyle =x^2+1,$    
$\displaystyle q(x)$ $\displaystyle =x^3+1=(x+1)(x^2-x+1),$    
$\displaystyle q(x)$ $\displaystyle =x^4+1=(x^2+\sqrt{2}x+1)(x^2-\sqrt{2}x+1),$    
$\displaystyle q(x)$ $\displaystyle =x^5+1=(x+1) \left(x^2+\frac{1+\sqrt{5}}{2}x+1\right) \left(x^2-\frac{1-\sqrt{5}}{2}x+1\right),$    
$\displaystyle q(x)$ $\displaystyle =x^6+1=(x^2+1)(x^2+\sqrt{3}x+1)(x^2-\sqrt{3}x+1).$    

6.52 (分母の因数分解)  

$\displaystyle q(x)$ $\displaystyle =x^2+3\,,$    
$\displaystyle q(x)$ $\displaystyle =x^3+x^2-2x=x(x-1)(x+2)\,,$    
$\displaystyle q(x)$ $\displaystyle =x^4-x^3+x+1=(x-1)^2(x^2+x+1)\,,$    
$\displaystyle q(x)$ $\displaystyle =x^8+x^7+2x^6+2x^5+x^4+x^3=x^3(x+1)(x^2+1)^2\,.$    


平成21年6月1日